Bezsenność jest stanem niedostatecznej ilości i/lub jakości snu, który utrzymuje się przez dłuższy czas. Konkretny rozmiar odchylenia od powszechnie uważanej normalnej ilości snu nie powinien stanowić głównego kryterium rozpoznania, ponieważ niektóre osoby śpią bardzo krótko i nie skarżą się na bezsenność. Są też osoby, które skarżą się na złą jakość snu, chociaż długość snu, w ocenie zarówno subiektywnej jak i obiektywnej, mieści się w granicach normy.

Osoby cierpiące na bezsenność zgłaszają różne skargi – najczęściej są to trudności z zaśnięciem, trudności w utrzymaniu nieprzerwanego snu oraz zbyt wczesne budzenie się. Zazwyczaj pacjenci zgłaszają mieszankę powyższych objawów. Na ogół bezsenność zaczyna się podczas nasilonego stresu, częściej występuje u kobiet, osób starszych, z zaburzeniami psychicznymi i problemami natury społeczno – ekonomicznej. Powtarzająca się bezsenność prowadzi do lęku przed bezsennością i do koncentrowania się na jej skutkach. Raz zaistniała sytuacja zaostrza się w mechanizmie błędnego koła.

Osoby cierpiące na bezsenność twierdzą, że gdy trzeba udać się na spoczynek odczuwają napięcie, lęk, obawy lub przygnębienie, przeżywają natłok myśli, często też rozmyślają o tym, co zrobić, żeby się wyspać, o kłopotach osobistych, stanie zdrowia a nawet śmierci. Bywa, że radzą sobie z uczuciem napięcia przyjmując leki lub alkohol. Rano czują się zmęczone fizycznie i psychicznie, w ciągu dnia typowe są objawy takie jak: przygnębienie, obawy, napięcie, drażliwość i koncentrowanie się na własnych kłopotach.

Kryteria diagnostyczne bezsenności nieorganicznej (F51.0) według ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych, rewizja 10, 1997)

Objawy niezbędne do ustalenia rozpoznania:

a/ skargi dotyczą trudności w zaśnięciu, trudności w utrzymaniu snu, złej jakości snu;

b/ zaburzenia snu występują co najmniej 3 razy w tygodniu przez co najmniej miesiąc;

c/ martwienie się z powodu bezsenności i nadmierna obawa dotycząca skutków tego stanu, w dzień i w nocy;

d/ niezadowalająca ilość i/lub jakość snu wywołuje znacznie napięcie lub zakłóca normalne funkcjonowanie społeczne i zawodowe.

Współistnienie innych objawów psychopatologicznych, takich jak depresja, lęk czy natręctwa, nie wyklucza rozpoznania bezsenności, pod warunkiem, że bezsenność stanowi główną dolegliwość albo że jej przewlekłość i nasilenie powodują, że pacjent odczuwa ją jako problem podstawowy. Większość pacjentów z przewlekłą bezsennością zazwyczaj skupia się na zaburzeniach snu i przeczy istnieniu jakichkolwiek problemów emocjonalnych, konieczna jest zatem wnikliwa ocena kliniczna.

Kryteria rozpoznania bezsenności według American Academy of Sleep Medicine (2005)

1. Trudności w zasypianiu, utrzymaniu snu lub budzeniu się zbyt wcześnie, sen niepokrzepiający lub złej jakości.
2. Pacjent ma warunki po temu, by się wyspać.
3. Za dnia stwierdza się przynajmniej jeden z poniższych objawów:
   1. Zmęczenie, ogólne złe samopoczucie
   2. Zaburzenia uwagi lub pamięci
   3. Upośledzone funkcjonowanie społeczne lub zawodowe, gorsze postępy w nauce szkolnej
   4. Zaburzenia nastroju lub drażliwość
   5. Senność w ciągu dnia
   6. Spadek motywacji, energii, inicjatywy
   7. Częstsze błędy lub wypadki w pracy lub podczas prowadzenia pojazdów
   8. Napięcie, bóle głowy, objawy żołądkowo – jelitowe
   9. Martwienie się lub obawy dotyczące skutków bezsenności

Autor: lek. Marcin Gajdosz